Uvod
Dorian Vlădeanu u
svom eseju EU protiv UE istražuje definirajuću napetost savremene Evrope:
opoziciju između EU – Evropske unije kao institucionalne, tehnokratske i
normativne strukture – i UE – Ujedinjene Evrope kao političkog, kulturnog i
identitetski zasnovanog ideala. Igra riječi, naizgled jednostavna, nosi
dvostruko značenje: na engleskom jeziku „EU“ označava Evropsku uniju; dok je
na rumunskom EU lična zamjenica „ja“, koja simbolizira i pojedinca i
historijski san o Ujedinjenoj Evropi.
Dakle, naslov sugerira sukob između dvije stvarnosti: s jedne strane,
Ujedinjene Evrope kao projekta solidarnosti i zajedničke sudbine; s druge
strane, Evropske unije kao birokratskog i institucionalnog mehanizma.
Pojedinac – građaninovo „ja“ – nalazi se uhvaćen između ova dva nivoa, ali se
često osjeća više isključenim nego predstavljenim.
Da bismo razumjeli ovaj kontrast, moramo se prisjetiti da ideja „Ujedinjene
Evrope“ datira mnogo prije Evropske unije: od Rimskog carstva, koje je
nametnulo prvi oblik političkog jedinstva, preko srednjovjekovnih vizija
zajedničkog kršćanstva, do humanističkih i prosvjetiteljskih projekata koji
su zamišljali Evropu razuma i napretka. U 20. vijeku, nakon tragedije dva
svjetska rata, ideal se materijalizirao u Schumanovom planu i Evropskoj
zajednici za ugalj i čelik, a kasnije i u osnivačkim ugovorima. U tom smislu,
Ujedinjena Evropa znači vrijednosti i zajednički identitet, dok Evropska
unija – proizvod Mastrihtskog i Lisabonskog ugovora – sve više postaje
institucionalni aparat.
1. Kriza legitimiteta i
demokratsko otuđenje
Evropska unija se
danas suočava s krizom demokratske legitimnosti. Mehanizmi javnih
konsultacija i građanskog učešća u mnogim slučajevima djeluju formalno i bez
autentičnosti. Građani su pozvani da učestvuju, ali odluke se često čine već
donesenim.
Relevantan primjer
je niska izlaznost na izborima za Evropski parlament. U 2014. godini
izlaznost je bila samo 42,6%; u 2019. godini, iako je porasla na 50,7%,
ostala je znatno ispod nivoa tipičnih za nacionalne izbore. Ovo odsustvo
signalizira percepciju da su institucije EU udaljene i da ne utiču direktno
na svakodnevni život ljudi. U mnogim zemljama, kampanje za evropske izbore su
bile pretežno obilježene nacionalnim, a ne evropskim temama, što naglašava
fundamentalni jaz između građana i Brisela.
Štaviše,
tehnokratski jezik evropskih dokumenata – pun pravnih i ekonomskih termina –
još više udaljava građane. Komunikacija se doživljava kao apstraktna, nepristupačna
i bez empatije. Evropa se pojavljuje kao efikasan mehanizam, ali ispražnjen
od značenja. Pojedinac više ne prepoznaje sebe u ovom konstruktu, što
podstiče demokratsko otuđenje.
Debata o
„demokratskom deficitu“ Unije, prisutna od 1990-ih, i dalje je relevantna.
Činjenica da izvršnu vlast EU (Komisiju) ne biraju direktno građani, već se
imenuje pregovorima između vlada i Parlamenta, pojačava osjećaj distance. U
očima mnogih, demokratski legitimitet Unije je indirektan i nedovoljan. 2. Ujedinjena Evropa – ideal
izgubljen između ugovora i propisa
Esej povlači jasnu
razliku između Ujedinjene Evrope kao ideala i Evropske unije kao institucije.
Prva pretpostavlja solidarnost među narodima, zajednički identitet i
zajedničke vrijednosti. Druga se često svodi na direktive i norme.
Ova razlika objašnjava zašto građani više ne osjećaju da „biti Evropljanin“
nosi mobilizirajuće značenje. Zajednički simboli – plava zastava, Oda radosti
kao himna, Dan Evrope – nisu uspjeli stvoriti afektivni identitet usporediv s
nacionalnim. Euro, kao zajednička valuta, donio je očigledne ekonomske
koristi, ali nije postao emocionalni simbol, kao što je dolar za Amerikance.
Brexit je najupečatljiviji primjer: mnogi Britanci su smatrali da je Unija
birokratska konstrukcija, lišena identitetske dimenzije „Ujedinjene Evrope“.
Debate u Francuskoj i Nizozemskoj, gdje je evropski ustavni ugovor odbačen
referendumom, otkrivaju isti trend: institucija ne uspijeva inspirirati
privrženost.
Dakle, umjesto da izražava zajednicu sudbine, „EU“ se doživljava kao bezlični
nadnacionalni entitet. „Ujedinjena Evropa“ ostaje prizivani ideal, dok
„Evropska unija“ dominira svojim normama i procedurama.
3. Društveni i politički efekti
raskolaOvaj raskol proizvodi
opipljive posljedice:
- izborni
apstinencizam – znak neangažmana i nepovjerenja;
- porast
suverenističkih struja, koje naglašavaju povratak donošenja odluka na
nacionalnom nivou;
- slabljenje
evropske kohezije, kako raste opozicija između integracionista i
suverenista.
Evropski građanin se
osjeća sveden na ulogu „poreskog obveznika“ ili „korisnika politike“, ali ne
i na istinskog političkog partnera. Prazninu značenja koju su ostavile
evropske institucije popunjavaju suverenističke snage, obećavajući povratak
poznatom okviru nacionalne države i veću autonomiju u donošenju odluka.
Primjeri su brojni: u Mađarskoj, Viktor Orbán tvrdi da postoji „nacionalni
suverenitet“ u suprotnosti s Briselom; u Poljskoj, konzervativne vlade tvrde
da temeljne odluke moraju ostati u Varšavi; u Francuskoj, Marine Le Pen
zagovara Evropu nacija, a ne nadnacionalnu integraciju; u Italiji, Giorgia
Meloni gradi svoju poruku oko odbrane nacionalnog identiteta i vraćanja
suvereniteta. Brexit je, također, u suštini bio čin političkog i ekonomskog
suvereniteta.
Ove tendencije pokazuju, da se u nedostatku uvjerljive naracije, Unija
osporava ne samo u smislu efikasnosti, već i legitimnosti i značenja.
Još jedan važan faktor koji naglašava jaz između građana i institucija EU je
ideološka orijentacija koju je preuzelo rukovodstvo Unije posljednjih godina,
a koju mnogi povezuju s kulturnim neomarksizmom, fenomenom „probuđenih“ i
upornim promoviranjem LGBTQ+ agende.
Umjesto da solidarnost, sigurnost i ekonomski prosperitet stavi u prvi plan,
Brisel je postepeno u središte svog službenog diskursa doveo skup
kontroverznih kulturnih i identitetskih tema koje su podijelile evropska
društva:
- redefiniranje
rodnih uloga i promoviranje politika „političke korektnosti“ koje se
doživljavaju kao pretjerane;
- naglašavanje
raznolikosti i inkluzije na štetu tradicionalnih evropskih kulturnih
vrijednosti;
- uslovljavanje
određenih sredstava ili politika usvajanjem zakonodavstva o pravima
LGBTQ+.
U državama poput
Poljske, Mađarske, Slovačke ili Italije, reakcije su bile vrlo kritične, a
ove politike su smatrane zadiranjem u nacionalni i kulturni suverenitet.
Posebno u Centralnoj i Istočnoj Evropi, gdje nacionalni i vjerski identitet
igraju glavnu ulogu, agende "woke" i LGBTQ+ podstakle su percepciju
da Unija promoviše ideološki pravac stran evropskim tradicijama.
Stoga su suverenističke struje pronašle plodno tlo, predstavljajući se kao
branitelji kulturnog identiteta i nacionalne autonomije od pritisaka Brisela.
Ova konfrontacija više nije samo politička ili ekonomska, već i kulturna i
identitetska, produbljujući polarizaciju i dalje slabeći koheziju Unije.
4. Evropska unija
između institucije i zajednice
Današnja prava
napetost nije između Istoka i Zapada, ili Sjevera i Juga, već između EU –
institucije – i UE – ujedinjene Evrope kao ideala. Prvo je regulisano
ugovorima i pravilima; drugo je inspirisano vrijednostima i osjećajem
pripadnosti.
Unija ostaje uhvaćena između dva politička modela: federalizma – u kojem
centralna vlast ima direktnu moć nad građanima – i konfederacije – u kojoj
države zadržavaju puni suverenitet. Ova strukturna dvosmislenost čini da se
Unija ne čini ni jednim ni drugim: prejaka da bi bila samo savez država, ali
preslaba da bi bila prava federacija.
Ako se Evropska unija doživljava isključivo kao pravni i administrativni
mehanizam, rizikuje da izgubi vezu sa svojim izvornim temeljem: zajednicom
sudbine. Ugovor se može ponovo pregovarati, ali vrijednosti se moraju živjeti
i dijeliti.
5. Smjerovi za rekonstrukciju: Od
tehnokracije do žive zajednice
Da bi se prevazišla ova kriza, autor predlaže nekoliko smjerova:
- Vraćanje
građanina u središte evropskog donošenja odluka, kao učesnika, a ne kao
posmatrača;
- Demokratizacija
evropskih institucija, jačanjem uloge Parlamenta i osiguravanjem
transparentnosti;
- Razvoj
političkog diskursa koji je pristupačan i ljudski, sposoban da
inspiriše, a ne samo da tehnički informiše;
- Poštovanje
supsidijarnosti i kulturne raznolikosti, kao alternativa pretjeranoj
uniformnosti;
- Stvaranje
zajedničkog narativa koji prevazilazi ekonomsku dimenziju i potvrđuje
civilizacijsko značenje Evrope.
Ovi smjerovi nisu
samo teorijski: pozitivni primjeri već postoje. Program Erasmus+ stvorio je
generaciju mladih Evropljana sa zajedničkim iskustvima; odgovor Unije na
pandemiju, kroz zajedničku nabavku vakcina, pokazao je solidarnost u praksi;
a mjere za podršku energetskoj sigurnosti u suočavanju s ratom u Ukrajini
pokazale su da kolektivna akcija donosi opipljive koristi.
Stoga, Uniju ne treba napustiti, već ponovo usidriti u idealu ujedinjene
Evrope.
ZaključakEU protiv UE je
dijagnoza savremene evropske dileme: sukoba između Ujedinjene Evrope kao
zajedničkog ideala i Evropske unije kao birokratskog mehanizma.
Bez istinskog pomirenja, Evropa rizikuje da ostane funkcionalna konstrukcija,
ali lišena duše. Suverenističke struje nisu samo konjunkturna opozicija; one
su signali potrebe za smislom, identitetom i učešćem. One pokazuju da
evropski projekat više ne može biti samo tehnokratija – on mora ponovo
postati živa zajednica.
U multipolarnom svijetu, suočena s konkurencijom Sjedinjenih Američkih
Država, Kine i Rusije, Evropska unija ne može sebi priuštiti da ostane samo
regulatorni aparat. Njen opstanak i relevantnost zavise od njene sposobnosti
da ponovo poveže institucije sa građanima i da ponovo transformiše „EU“ u
autentičan izraz „EU“ – i pojedinca i Ujedinjene Evrope kao ideala.
Tek tada će evropski građanin moći iskreno reći: Evropa je i moja.
IFIMES Ljubljana/Brașov, 16.septembar 2025
|
|
Introduction
Dorian Vlădeanu’s
essay EU vs UE explores the defining tension of contemporary Europe: the
opposition between the EU – the European Union as an institutional,
technocratic, and normative structure – and EU – a United Europe as a
political, cultural, and identity-based ideal. The wordplay, seemingly
simple, carries a double meaning: in English, “EU” designates the European
Union; while in Romanian eu is the personal pronoun “I,” symbolizing both the
individual and the historical dream of a United Europe.
Thus, the title suggests a conflict between two realities: on the one hand, a
United Europe as a project of solidarity and shared destiny; on the other
hand, the European Union as a bureaucratic and institutional mechanism. The
individual – the citizen’s “I” – finds himself caught between these two
levels, but often feels more excluded than represented.
To understand this contrast, one must recall that the idea of a “United
Europe” long predates the European Union: from the Roman Empire, which
imposed the first form of political unity, to medieval visions of a common
Christendom, to humanist and Enlightenment projects envisioning a Europe of
reason and progress. In the 20th century, after the tragedy of the two world
wars, the ideal materialized in the Schuman Plan and the European Coal and
Steel Community, and later in the founding treaties. In this sense, a United
Europe means values and a shared identity, whereas the European Union – a
product of the Maastricht and Lisbon treaties – has increasingly become an
institutional apparatus.
1. Crisis of Legitimacy and
Democratic Alienation
The European Union
today faces a crisis of democratic legitimacy. Mechanisms of public
consultation and civic involvement appear, in many cases, formal and lacking
authenticity. Citizens are invited to participate, but the decisions often
seem already made.
A relevant example is the low turnout in European Parliament elections. In
2014, turnout was only 42.6%; in 2019, although it rose to 50.7%, it remained
well below the levels typical of national elections. This absence signals the
perception that EU institutions are remote and do not directly affect
people’s daily lives. In many countries, campaigns for European elections
were dominated by national themes rather than European ones, underscoring the
fundamental rift between citizens and Brussels.
Moreover, the technocratic language of European documents – full of legal and
economic terms – distances citizens even further. Communication is perceived
as abstract, inaccessible, and lacking empathy. Europe appears as an
efficient mechanism, but one emptied of meaning. The individual no longer
recognizes himself in this construct, fueling democratic alienation.
The debate over the “democratic deficit” of the Union, present since the
1990s, remains relevant. The fact that the EU’s executive (the Commission) is
not directly elected by citizens but appointed through negotiations between
governments and Parliament amplifies the sense of distance. In the eyes of
many, the Union’s democratic legitimacy is indirect and insufficient.
2. A United Europe – The Ideal
Lost Between Treaties and Regulations
The essay draws a
clear distinction between a United Europe as an ideal and the European Union
as an institution. The former presupposes solidarity among peoples, a shared
identity, and common values. The latter often reduces itself to directives
and norms.
This difference explains why citizens no longer feel that “being European”
carries a mobilizing meaning. Common symbols – the blue flag, the Ode to Joy
as anthem, Europe Day – have failed to create an affective identity
comparable to the national one. The euro, as a shared currency, has brought
obvious economic benefits but has not become an emotional symbol, as the
dollar is for Americans.
Brexit is the most telling example: many Britons felt the Union was a
bureaucratic construct, devoid of the identity dimension of a “United
Europe.” Debates in France and the Netherlands, where the European
constitutional treaty was rejected by referendum, reveal the same trend: the
institution fails to inspire attachment.
Thus, instead of expressing a community of destiny, the “EU” has come to be
perceived as an impersonal supranational entity. “A United Europe” remains an
invoked ideal, while the “European Union” dominates through its norms and
procedures.
3. Social and Political Effects of
the Rift
This rift produces
tangible consequences:
- electoral
absenteeism – a sign of disengagement and mistrust;
- the
rise of sovereigntist currents, emphasizing the recovery of
decision-making at the national level;
- the
weakening of European cohesion, as opposition grows between
integrationists and sovereigntists.
The European citizen
feels reduced to the role of “taxpayer” or “policy beneficiary,” but not of a
genuine political partner. The void of meaning left by European institutions
is filled by sovereigntist forces, promising a return to the familiar
framework of the nation-state and greater decision-making autonomy.
Examples abound: in Hungary, Viktor Orbán claims a “national sovereigntism”
in opposition to Brussels; in Poland, conservative governments argue that
fundamental decisions must remain in Warsaw; in France, Marine Le Pen
advocates a Europe of nations rather than supranational integration; in
Italy, Giorgia Meloni builds her message around defending national identity
and reclaiming sovereignty. Brexit, likewise, was essentially an act of
political and economic sovereigntism.
These tendencies show that, in the absence of a convincing narrative, the
Union is contested not only in terms of efficiency but also legitimacy and
meaning.
Another important factor accentuating the rift between citizens and EU
institutions is the ideological orientation assumed by the Union’s leadership
in recent years, which many associate with cultural neo-Marxism, the “woke” phenomenon,
and the insistent promotion of the LGBTQ+ agenda.
Instead of placing solidarity, security, and economic prosperity at the
forefront, Brussels gradually brought to the center of its official discourse
a set of controversial cultural and identity themes that divided European
societies:
- redefining
gender roles and promoting “political correctness” policies perceived as
excessive;
- emphasizing
diversity and inclusion at the expense of traditional European cultural
values;
- conditioning
certain funds or policies on the adoption of LGBTQ+ rights legislation.
In states such as
Poland, Hungary, Slovakia, or Italy, reactions were highly critical, these
policies being considered intrusions into national and cultural sovereignty.
Particularly in Central and Eastern Europe, where national and religious
identity plays a major role, the “woke” and LGBTQ+ agendas have fueled the
perception that the Union promotes an ideological direction alien to European
traditions.
Thus, sovereigntist currents have found fertile ground, presenting themselves
as defenders of cultural identity and national autonomy against Brussels’
pressures. This confrontation is no longer merely political or economic but
also cultural and identity-based, deepening polarization and further weakening
the Union’s cohesion.
4. The European Union Between
Institution and Community
Today’s real tension
is not between East and West, or North and South, but between the EU – the
institution – and EU – a United Europe as an ideal. The former is governed by
treaties and rules; the latter is inspired by values and a sense of
belonging.
The Union remains caught between two political models: federalism – in which
the central authority has direct power over citizens – and confederation – in
which states retain full sovereignty. This structural ambiguity makes the
Union appear as neither one nor the other: too strong to be merely an
alliance of states, but too weak to be a true federation.
If the European Union is perceived solely as a legal and administrative
mechanism, it risks losing touch with its original foundation: the community
of destiny. A treaty can be renegotiated, but values must be lived and
shared.
5. Directions for Reconstruction:
From Technocracy to a Living Community
To overcome this crisis,
the author proposes several directions:
- Placing
the citizen back at the center of European decision-making, as
participant rather than spectator;
- Democratizing
European institutions, by strengthening the role of Parliament and
ensuring transparency;
- Developing
a political discourse that is accessible and human, capable of inspiring
rather than merely informing technically;
- Respecting
subsidiarity and cultural diversity, as an alternative to excessive
uniformity;
- Creating
a common narrative that transcends the economic dimension and reaffirms
the civilizational meaning of Europe.
These directions are
not merely theoretical: positive examples already exist. The Erasmus+ program
has created a generation of young Europeans with shared experiences; the
Union’s response to the pandemic, through joint vaccine procurement, showed
solidarity in practice; and measures to support energy security in the face
of the war in Ukraine demonstrated that collective action brings tangible
benefits.
Thus, the Union should not be abandoned but re-anchored in the ideal of a
United Europe.
Conclusions
EU vs UE is a
diagnosis of Europe’s contemporary dilemma: the conflict between a United
Europe as a communal ideal and the European Union as a bureaucratic
mechanism.
Without genuine reconciliation, Europe risks remaining a functional construct
but one devoid of soul. Sovereigntist currents are not merely conjunctural
opposition; they are signals of the need for meaning, identity, and
participation. They show that the European project can no longer be just
technocracy – it must once again become a living community.
In a multipolar world, faced with competition from the United States, China,
and Russia, the European Union cannot afford to remain merely a regulatory
apparatus. Its survival and relevance depend on its ability to reconnect
institutions with citizens and to transform “EU” once again into an authentic
expression of “EU” – both the individual and the United Europe as an ideal.
Only then will the European citizen be able to say sincerely: Europe is mine,
too.
IFIMES Ljubljana/Brașov, 16.septembar 2025
|
